Đánh giá nguồn nước uống an toàn là như thế nào?

Về lý thuyết, quy trình từ nguồn nước được xử lý tại nhà máy đến tay người sử dụng phải đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt và không được chứa bất kỳ chất độc hại nào gây nguy hiểm cho sức khỏe. Tuy nhiên, trên thực tế, do quá trình xử lý nước có vấn đề nên vẫn sẽ có hiện tượng bất thường trong nước tinh khiết, điển hình như sự cố ô nhiễm nguồn nước tại Hà Nội vừa qua. Vấn đề được quan tâm nhất hiện nay là làm thế nào để nhận biết nguồn nước uống an toàn, cách xử lý nước sạch sau khi bị ô nhiễm.

Các chất gây ô nhiễm nguồn nước sạch

- Chứa vi khuẩn, ký sinh trùng từ phân người, động vật

- Nhiễm hóa chất từ chất thải công nghiệp, phân bón hóa học, thuốc trừ sâu

- Chất khoáng khác như chì, thủy ngân

Các hóa chất gây ô nhiễm nguồn nước sạch có thể ảnh hưởng tới sức khỏe của tất cả mọi người, nhưng mức độ ảnh hưởng sẽ nghiêm trọng hơn với một số đối tượng sau:

- Người đã trải qua hóa trị;

- Người nhiễm HIV;

- Bệnh nhân ghép tạng;

- Trẻ em và trẻ sơ sinh;

- Phụ nữ có thai và thai nhi;

Mức độ an toàn của nguồn nước sinh hoạt 

Nước máy

Nước máy khi đến tay người sử dụng phải đảm bảo các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn. Chất gây ô nhiễm vẫn có thể xảy ra, nhưng thường không gây ra bất kỳ rủi ro sức khỏe nghiêm trọng nào. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng nguồn nước không được xử lý triệt để dẫn đến tồn dư chất độc hại trong nước, điển hình như sự cố máy lọc nước tại Hà Nội vừa qua. Sự ô nhiễm nước sạch có thể do bị nhiễm độc từ đầu nguồn và  không thể làm sạch bằng các quy trình của nhà máy dẫn tới đường ống bị hỏng, vỡ hoặc chì từ đường ống ngấm vào nước.

Cách tốt nhất để tránh hấp thụ chì trong nước máy là để ráo nước trong khoảng 1 phút trước khi sử dụng. Nếu dùng để phục vụ ăn uống, chỉ lấy nước từ vòi lạnh, không lấy từ vòi ấm/nóng, vì nhiệt độ cao sẽ khiến chì ngấm vào nước nhiều hơn.

Nước giếng

Tính tới thời điểm hiện tại thì nước giếng vẫn là nguồn nước được sử dụng nhiều. Chất lượng và độ an toàn của nước giếng sẽ phụ thuộc vào:

- Vị trí đặt giếng

- Cấu trúc xây dựng giếng

- Chất lượng tầng nước ngầm cung cấp chính cho giếng.

- Công trình quanh khu vực giếng

- Cách duy trì nguồn nước của giếng. 

Những yếu tố này nên được thảo luận cẩn thận với chuyên gia trước khi quyết định khoan giếng. Ngoài ra, trong quá trình sử dụng nước giếng khoan nên thường xuyên kiểm tra chất lượng nước và cấu trúc giếng, khi phát hiện có dấu hiệu bất thường cần tìm ra nguyên nhân và khắc phục càng sớm càng tốt.

Nước đóng chai

Nước đóng chai nhìn chung được coi là an toàn cho sức khỏe khi nó tuân theo các quy định nghiêm ngặt về hàm lượng cho phép của nguồn nước, hóa chất, vi sinh vật, phóng xạ; tiêu chuẩn thực hành và quy định ghi nhãn sản phẩm,...  

Tuy nhiên, trên thực tế, khoảng 25% nước đóng chai chỉ là nước máy tinh khiết. Vậy làm sao để nhận biết nước đóng chai là nước khoáng thiên nhiên thật hay là sản phẩm của máy lọc nước? Nhìn nhãn chai, nếu ghi “nước ngầm” thì là nước khoáng thiên nhiên, còn có nơi ghi “nước tinh khiết” hoặc “nước cất”.

Sử dụng nước bị ô nhiễm ảnh hưởng thế nào tới sức khỏe?

- Chì: Gây ra các vấn đề về phát triển thể chất lẫn tinh thần ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Người trưởng thành uống nước nhiễm chì trong nhiều năm có thể bị bệnh ở thận hoặc tăng huyết áp.

- Cryptosporidium: Một một loại ký sinh trùng đơn bào thuộc ngành Apicomplexa đôi khi xuất hiện trong nguồn nước. Nó gây ra các bệnh về đường tiêu hóa (chủ yếu là tiêu chảy) và có nguy cơ dẫn tới tử vong.

- Nitrat: Có thể đe dọa ngay lập tức đến sức khỏe trẻ sơ sinh. Trong ruột, nitrat được chuyển đổi thành nitrit, ngăn không cho máu vận chuyển oxy.

Một số lưu ý khi sử dụng máy lọc nước mà bạn nên biết

Trong bối cảnh nguồn nước sạch đang bị ô nhiễm, nhiều người sẽ tìm đến máy lọc nước để tìm nguồn nước uống an toàn cho bản thân và gia đình. Sau đây là 4 cơ chế hoạt động của 4 máy lọc nước trên, bạn có thể tham khảo để lựa chọn máy phù hợp với nhu cầu của mình:

- Sử dụng bộ lọc than hoạt tính: Giúp loại bỏ một số chất bẩn hữu cơ ảnh hưởng đến mùi vị của nước. Một số máy cũng được thiết kế để loại bỏ các sản phẩm phụ clo hóa, dung môi (một loại hóa chất rất nguy hiểm khi nuốt và xâm nhập vào đường hô hấp), thuốc trừ sâu hoặc kim loại như đồng và chì.

- Sử dụng công nghệ trao đổi ion: sử dụng alumin hoạt tính để loại bỏ canxi, magie và các khoáng chất khác tạo thành “nước cứng”. Phương pháp này thường được kết hợp với các phương pháp lọc khác như hấp phụ carbon hoặc thẩm thấu ngược.

- Sử dụng công nghệ thẩm thấu ngược: có thể loại bỏ nitrat, natri, thuốc trừ sâu hoặc các sản phẩm hóa dầu

- Sử dụng công nghệ chưng cất: đun sôi nước, ngưng tụ hơi nước để tạo thành nước cất

Tuy nhiên, chúng ta cần biết rằng không có hệ thống lọc nước nào có thể loại bỏ cùng lúc tất cả các chất độc hại. Vì vậy, bạn nên tìm hiểu tính chất nguồn nước của mình (gửi mẫu đến phòng thí nghiệm) để xác định chất độc hại nào trong nước cần loại bỏ, từ đó lựa chọn máy lọc nước có chức năng phù hợp.

Ngoài ra, hãy chú ý vệ sinh màng lọc thường xuyên và đúng cách, vì theo thời gian, các chất độc hại sẽ tích tụ trong màng lọc khiến nước sau lọc sẽ kém hơn trước.